مبدل های حرارتی تقریباً پرکاربرترین عضو در فرآیندهای شیمیایی اند و می توان آن ها را در بیشتر واحدهای صنعتی ملاحظه کرد. آنها وسایلی هستند که امکان انتقال انرژی گرمایی بین دو یا چند سیال در دماهای مختلف را فراهم می کنند. این عملیات می تواند بین مایع- مایع ، گاز- گاز و یا گاز- مایع انجام شود. مبدل های حرارتی به منظور خنک کردن سیال گرم و یا گرم کردن سیال با دمای پایین تر و یا هر دو مورد استفاده قرار می گیرند.
کاربرد مبدل های حرارتی :
مبدل های حرارتی در محدوده وسیعی از کاربردها استفاده می شوند . این کاربردهای شامل نیروگاه ها ، پالایشگاه ها ، صنایع پتروشیمی، صنایع ساخت و تولید ، صنایع فرآیندی ، صنایع غذایی و دارویی ، صنایع ذوب فلز ، گرمایش ، تهویه مطبوع ، سیستم های تبرید و کاربردهای فضایی میباشند. مبدل های حرارتی در دستگاه های مختلف نظیر دیگ بخار ، مولد بخار ، کندانسور، اواپراتور، تبخیر کننده ها ، برج خنک کن ، پیش گرم کن فن کویل ، خنک کن و گرم کن روغن ، رادیاتور ها ، کوره ها و ... کاربرد فراوان دارند.
انواع مبدل های حرارتی:
1-مبدل های لوله ای
2- مبدل های پوسته و لوله
3- مبدل های هوا خنک
4- مبدل های صفحه ای
طراحی ترمال یا طراحی حرارتی :
مهندسان طراح در این بخش ابتدا از طریق داده های مسئله نظیر دبی ، دمای اولیه و دمای نهایی سطح انتقال حرارت را محاسبه می کنند. برای طراحی باید چند پارامتر دیگر بعنوان شاخص در نظر گرفته شود. بعنوان مثال مشخصات فیزیکی سیال ،جنس تیوب ها ، قطر تیوب ها ، ضخامت تیوبها ، فاصله آنها و فاصله بافل ها. همچنین تعداد مسیر رفت و برگشت سیال یا تعداد پاس مبدل در طراحی و محاسبه سطح حرارتی نقش بسزایی دارد.
محاسبات ترمال مبدل حرارتی بر اساس روابط مکانیک سیالات و ترمودینامیک انجام می شود . سپس از طریق آن سطح انتقال حرارت ، تعداد تیوب ها ، قطر پوسته ، طول مبدل و پارامترهای فیزیکی دیگر بدست می آید. خوشبختانه اکنون با وجود نرم افزارهای به روز و قوی مانند ASPEN و HTRI ، محاسبه مبدل حرارتی دقیقتر و راحت تر شده است .
محاسبات مکانیکال:
بعد از طراحی حرارتی نوبت به محاسبات مربوط به تعیین ضخامت ، تحلیل تنشها و دیگر پارامترهای مربوط به تحمل فشار و استرس در بخشهای مختلف مبدل می رسد. برای اینکه یک مبدل بتواند طی سالهای متمادی به درستی کار کند و عواملی چون ترکیدگی در اثر فشار، پدیده رزونانس و ویبره و … در آن لحاظ شده باشد باید عوامل مهمی چون سرعت سیال در داخل تیوبها و پوسته ، نوع تیوب باندل ، اتصال تیوبها به تیوب شیت و دهها عامل دیگر توسط مهندس محاسب یا نرم افزار مدل شود تا بهترین نتیجه برای اجزای یک مبدل حرارتی بدست آید.